مردی در تکاپوی تحول

خبرگزاری تسنیم، چه برای کار در دانشگاه و چه برای کار در مسجد، یک هدف داشت؛ عاشقانه اسلام را به نسل جدید شناساندن و خودش چه خوب این نسل را شناخته بود. بیست و هفتم آذرماه، سالگرد شهادت آیت الله دکتر محمد مفتح است؛ او که با خونش، آغاز راه وحدت حوزه و دانشگاه را امضا کرد.

سال های آغازین دانشگاه 
سال 1333 بود که به تهران آمد تا در رشته معقول دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شود. 3سال بعد در فرصت اندکی که داشت، با تلاش زیاد در شهریور1336 رساله پایان نامه خود را با داوری مرحوم حسینعلی راشد و مرحوم سیدکمال الدین نوربخش و استاد مطهری با درجه «بسیار خوب» گذراند و از این رشته فارغ التحصیل شد.

هیچ گاه حدی برای اندوخته های علمی خود قائل نمی شد؛ این بود که تصمیم گرفت تحصیلات کلاسیک دانشگاهی را در مرحله (PH.D) رشته معقول دانشکده الهیات آغاز کند و سال1344 با ارائه رساله دکترای خود با موضوع «حکمت الهی و نهج البلاغه» تحصیلات دانشگاهی را به پایان برد.

پیش از دریافت مدرک دکترا، تدریس را در دبیرستان های قم و نیز در کانون اسلامی دانش آموزان که توسط شهید بهشتی راه اندازی شده بود، آغاز کرد و پس از آن، به تدریس در دانشگاه مشغول شد. همسر شهید مفتح، از انتقال ایشان به تهران و حضور در دانشگاه، چنین یاد می کند: «با انتقال ایشان به تهران و قبول مسئولیت استادی در دانشکده الهیات، با همکاری شهید مرتضی مطهری دست به ایجاد تحول فکری و شناساندن اسلام و تشیّع راستین به طبقه دانشگاهی و تحصیلکرده زدند و مبارزات خویش را در دانشگاه و مسجد جاوید که به صورت مرکزی برای تجمع جوانان مسلمان و مبارز درآمده بود، ادامه دادند که منجر به دستگیری ایشان در سال53 و تعطیل شدن مسجد جاوید شد».

آموزش و تربیت نسل جدید
مراکز علمی، تحقیقاتی و آموزشی، همواره پایگاه اصلی مفتح بود؛ از کانون اسلامی دانش آموزان تا مجمع علمی اسلام شناسی و نیز دانشگاه.
دانشگاه، دغدغه اصلی او شده بود. همه در دانشکده الهیات می گفتند که کلاس های او با دیگران متفاوت است. در برنامه های درسی خود بحث های اخلاقی و اجتماعی را بر مبنای روشنگری جامعه شناختی اطراف خود قرار می داد و آنها را علاوه بر فراگیری متون درسی، به تهذیب نفس و مبارزه با شیطان درون و همچنین به شناخت جامعه خود و خلأهای موجود و پر کردن این خلأها تشویق و ترغیب می کرد.

حضورش در کانون اسلامی دانش آموزان قم نیز به گونه ای دیگر اثربخش بود. غیر از کلاس های مرسوم، محفل های ماهانه و هفتگی راه می انداخت، عاشقانه با دانش آموزان گفت وگو می کرد، کنار آنها می نشست و به حرف هایشان گوش می داد تا همراه و همدل آنها شود.

پس از آن در سال1340 با هدف معرفی چهره اسلام راستین، از طریق نشر کتب و رسائل اسلامی در موضوعات مختلف سیاسی، اجتماعی، تاریخی، اعتقادی، تشکیلاتی را با عنوان جلسات عمومی اسلام شناسی راه انداخت. وجود جلسات این مجمع باعث شد علاوه بر انتشار کتاب هایی در موضوعات روز دینی، نویسندگان زیادی در همین جلسات تربیت شوند که بتوانند پاسخگوی نسل جوان آن روزگار باشند. او با این حرکت، بازوهای خود را برای احیای جلسات اسلام شناسی در بین جوانان گسترش داد؛ اگرچه این جلسات نیز بعدها توسط ساواک تعطیل شد. این مجمع طی فعالیت خود توانست 13جلد کتاب به قلم نویسندگان مختلف منتشر کند. اسلام پیشرو به قلم محمد مصطفوی، علل ضعف مسلمین به قلم مصطفی زمانی، زیارت؛ خرافه یا حقیقت به قلم حسین رحیمی، به سوی اسلام یا آیین کلیسا ترجمه مصطفی زمانی که دکتر مفتح برای آن مقدمه نوشته، خرافه و نیرنگ به قلم کاظم ارفع و... از جمله این آثار هستند.

به نقل از حاج حسین مهدیان که از همراهان مبارزه با ایشان بوده، «مفتح در تمام این مراکز، دغدغه اش تربیت نسل جدید بود و به خوبی هم هنر تربیت کردن را آموخته بود و عاشقانه برای آموزش و تربیت جوانان می کوشید و در این مسیر آرام نمی گرفت».

از مسجد دانشگاه تا مسجد جاوید
آیت الله مفتح پس از فعالیت های گسترده در مسجد دانشگاه تهران، به پیشنهاد برخی از بزرگان، در مسجدالجواد تهران حضور یافت و این مسجد را مرکز فعالیت های علمی و مبارزاتی خود قرار داد. کلاس های اسلام شناسی  او در مسجدالجواد با استقبال اقشار مختلف قرار گرفت تا این که سال1351 مسجدالجواد توسط ساواک بسته شد اما فعالیت های مفتح تمامی نداشت. او برنامه های کاری خود را به مسجد جاوید منتقل کرد و علاوه بر امامت جماعت مسجد، برنامه های مختلفی از جمله تشکیل کلاس های عقاید، دعوت از خطباء و وعاظ بزرگ، تشکیل کتابخانه، کلاس های اسلام شناسی، جامعه شناسی، تاریخ ادیان، اقتصاد اسلامی، فلسفه و تفسیر قرآن را در سطح وسیع تری آغاز کرد. اما فعالیت های گسترده و استقبال فراوان مردم و نسل جوان در این مسجد باعث شد، ساواک در روز سوم آذرماه 53 پس از سخنرانی حضرت آیت الله خامنه ای (مقام معظم رهبری) به مسجد هجوم آورده و ایشان و آقای مفتح را دستگیر و به زندان افکندند و مسجد را نیز تعطیل کردند. در خاطرات آیت الله بهشتی از وضعیت مسجد جاوید آمده است:
«... مرحوم دکتر مفتح قبلا در مسجد تازه ساز دیگری به نام مسجد جاوید اقامه جماعت می کردند و آنجا جلسات مفید و موثری را برپا می کردند. اینها به دنبال تعطیل حسینیه ارشاد، برای مشتاقان فرصت مناسبی را به وجود می آوردند که دور هم جمع شوند و به  سخنرانی های سازنده اسلامی گوش دهند».

«قبا»؛  فصل جدید فعالیت ها
در نزدیکی حسینیه ارشاد، مسجدی به تازگی بنا شده بود که در موقعیت بسیار مناسبی قرار داشت و شهید مفتح پس از آزادی از زندان در سال1354 اقامه نماز جماعت را به عهده داشت و در جلسه ای با حضور مرحوم آیت الله طالقانی و استاد مطهری، این مسجد را «قبا» نام نهادند. همچنین با مشورت و پیشنهاد این دو بزرگوار، آقای مفتح امام جماعت این مسجد شد.

حاج حسین مهدیان -عضو هیات امناء مسجد- از جمله مبارزانی بوده که شهید مفتح از دوره فعالیت در مسجد جاوید همراهی کرده است. او از فصل جدید فعالیت های مفتح در مسجد قبا، خاطراتی شنیدنی دارد: «آقای مفتح تازه از زندان آزاد شده بود. اما وقتی به مسجد قبا آمد روحیه ای بسیار عالی داشت. اتفاقا این بار با تجربه هایی که از دانشگاه و مساجد قبلی داشت، فصل جدیدی را در فعالیت های خود و مبارزات انقلاب آغاز کرد».

آیت الله شهید بهشتی در مصاحبه خود پیرامون شخصیت آقای مفتح در دوره مسجد قبا می گوید:«مسجد قبا، مسجدی بود تازه ساز... قرار بود یک امام فعال و پرجوش در آنجا به اقامت نماز مشغول شود و برادرمان مرحوم شهید محمد مفتح برای این کار انتخاب شدند. انصافا ایشان در آنجا فعالیت گسترده، زنده و پرجوش و خروشی را به وجود آوردند... در آن شب ها مسجد قبا و خیابان های اطراف آن، جلوه تجمع گسترده مبارزان اسلام بود».

برنامه ریزی های مسجد در زمینه های مختلف، تاسیس صندوق قرض الحسنه، تاسیس کتابخانه، سالن سخنرانی، کلاس های تاریخ، تفسیر، معارف و مرکز فعالیت های جدید اسلامی شد. این بار مسجد قبا مرکز علمی و آموزشی برای نشر اسلام راستین شد. دعوت از شخصیت های برجسته علمی و دانشگاهی و نیز ارتباط با محققان جهان اسلام توانست موقعیت ویژه ای برای مسجد به وجود آورد.

گفت وگو با کشیش آمریکایی
دکتر مفتح با استقرار در مسجد قبا، سفرهای خود را به کشورهای اسلامی آغاز کرد. او در سفری که به مصر داشت، ضمن بازدید از دانشگاه الازهر، از دو شخصیت متخصص و استاد برجسته اقتصاد اسلامی دانشگاه الازهر دعوت کرد به ایران آمده، در سالگرد تاسیس صندوق قرض الحسنه مسجد قبا سخنرانی کنند اما پس از بازگشت ایشان از سفر، ساواک از اجرای آن برنامه جلوگیری کردند.

در همین سال ها یک کشیش معروف آمریکایی که از گروه مسیحیان ضدجنگ ویتنام بود، برای بررسی وضع ایران و تماس با مخالفان رژیم به تهران آمد. این شخص با بسیاری از رجال سیاسی و مذهبی تماس گرفت و با آنها گفت وگو کرد؛ از جمله مصاحبه ای با آیت الله دکتر مفتح در کتابخانه مسجد قبا بود که در آن، اوضاع توأم با اختناق ساواک، بسیار شجاعانه و با صراحت بیان شد. ایشان در آن مصاحبه، قاطعانه و به دور از هراس، موقعیت انقلاب اسلامی و ضدیت با رژیم پهلوی را اعلام کرد.

دعوت از دانشمند سنی مصری
دکتر «عبدالفتاح عبدالمقصود» از چهره های علمی و دانشمندان سنی مصری بود که ارادت قلبی به اهل بیت داشت و به دعوت دکتر مفتح به ایران آمد. دکتر مفتح با دعوت از چهره های علمی جهان اسلام و زمینه چینی برای ملاقات های آنان با علما و روحانیون حوزه و دانشگاه، می خواست تعاملات فکری و علمی حوزویان و دانشگاهیان را گسترش دهد. وقتی دکتر عبدالمقصود به ایران آمد، در منزل حاج حسین مهدیان در نزدیکی مسجد قبا اقامت گزید و این منزل، پایگاه دیدارهای علمی و فکری علمای قم و تهران شد. دیدارهای پی درپی و مباحثات علمی گوناگون که بین آنها درمی گرفت، دکتر مفتح را به مقصود علمی و آموزشی خود نزدیک می کرد.

مهدیان که مخارج این سفرها را تامین می کرده، در این باره می گوید: «شهید مفتح، اولین بار قاریان مصری را به ایران دعوت کرد و این ابتکار که هنوز دائر است، ابتکار او بود. پس از آن با دعوت از دکتر عبدالمقصود، اهداف گوناگون علمی حاصل شد؛ چه در دیدارهای تهران که یکی از آنها در منزل آیت الله فلسفی بود و نیز در منزل ما و مسجد قبا و چه دیداری که در قم در منزل آقای وحید خراسانی داشتیم، مباحثات علمی خوبی درمی گرفت و حتی قرار شد که دکتر عبدالمقصود کتابی درباره سقیفه و کتابی نیز درباره امام حسین(ع) بنویسد. او کتاب 9جلدی امام علی(ع) را ترجمه کرده بود و آقای فلسفی به ایشان پیشنهاد کرد که کتابی درباره امام حسین(ع) بنویسد».

مفتح حوزه و دانشگاه
«او، مطهری و شریعتی برای تربیت جوان های دانشگاهی و آموزش اسلام به آنها آرام و قرار نداشتند»؛ این جمله را مهدیان می گوید و ادامه می دهد: «زمانی که برای روحانیت بد می دانستند که وارد دانشگاه شود و حتی روحانی که به دانشگاه و دانشجو نزدیک می شد، از واژه های بدی برای او استفاده می کردند، مطهری و مفتح، تمام سختی ها و توهین ها را به جان شان خریدند و برای پیوند بین علم و ایمان و مسجد و دانشگاه و وحدت بین طلبه و دانشجو، وارد دانشگاه شدند.

شهید دکتر مفتح خود درباره اهمیت حضور روحانیت می گوید: «ما در هر لباس و دارای هر پست و موقعیتی که باشیم، وظیفه سنگین به دوش داریم و به حکم این که مسلمانیم، باید در راه حفظ اسلام بکوشیم؛ مخصوصا روحانیت امروز، مسئولیتی خطیر بر عهده دارد و باید برای این سه دسته «کنجکاو» و «بهت زده» و «عامل استعمار» وظیفه خود را انجام دهد».

مفتح با ورود و شناخت و تحصیل در دانشگاه، نه تنها به واسطه دریافت یک مدرک یا پستی دانشگاهی بلکه اینها را وسیله ای ساخت تا بتواند با متن جوانان دانشگاه ارتباط برقرار کند. او در 28خرداد 1353 طی حکمی به عضویت کمیسیون نظارت بر انتصابات دانشکده الهیات انتخاب شد و همچنین برای راهنمایی دانشجویان دانشگاه، هفته ای دو روز را در مسجد دانشگاه به آنان اختصاص می داد.

در اسفند سال1357 نیز در جلسه شورای هماهنگی دانشکده با شرکت استادان و دانشجویان و کارکنان به عنوان سرپرست موقت انتخاب شد و تا زمان شهادت در سال1358 این مسئولیت را بر عهده داشت. مهم ترین اقدامات آیت الله مفتح، پیگیری طرح تبدیل دانشکده الهیات به یک دانشگاه بزرگ اسلامی بود که با شهادت وی متوقف ماند.

منبع: خبرآنلاین

انتهای پیام/